Cổ Mai
Hoa ở Đại Lộc...
Lê Thạnh
Ngày
nay, khi mức sống của người dân ngày càng cao, áp lực từ mặt trái của lối sống
công nghiệp ngày càng chi phối nghiệt ngã thì người ta hướng về những thú vui
tao nhã của dân tộc một thời vang bóng.
Đó là các bộ môn nghệ thuật của sự đam mê và lòng nhẫn nại, như non bộ, tiểu
cảnh, thư pháp, cây cảnh cổ v.v... Trong các đối tượng của nghệ thuật cây cảnh,
cây mai cổ tự lúc nào đã nghiễm nhiên trở thành một linh vật đối với con người
Việt
Điều ít
ai biết, ở Đại Lộc, nghệ thuật Cổ Mai Hoa đến nay phát triển gần như đã trở
thành “đạo”...
Mai Hoa
biểu tượng cho mùa Xuân, cho quy luật đất trời và khí tiết người Anh hùng...
Tất cả
những ai quan tâm đến cây hoa mai và thú chơi cây mai cổ hẳn không thể không
biết hai câu thơ nỗi tiếng của Chu Thần Cao Bá Quát (1809-1855):
“Thập tải luân giao cầu Cổ kiếm
Nhất sinh đê thủ bái Mai hoa”
Người
anh hùng có mười năm giao du trong thiên hạ để cầu thanh gươm cổ cùng một đời
chỉ biết cúi lạy hoa mai! Ta sẽ thấm thía hơn cái triết lý nhân sinh sâu sắc
chuyển tải trong 2 câu thơ nỗi tiếng của Cao Bá Quát nếu như ta đặt nó trong ngữ
cảnh của cuộc đời kỳ lạ của ông, cuộc đời của một người Anh hùng không hề biết
nễ sợ một ai, trong một giai đoạn lịch sử rất đặc biệt của các thời đại cuối
cùng nhà Nguyễn. Khi không còn tin vào Triều
thần, Người Anh hùng trong ông có 10 năm
đi “cầu cổ kiếm”, như kiếm tìm một kế sách để cứu dân, cứu nước. Và ông đã tự đặt
10 năm đó vào thế cảnh của một đời chỉ
biết “bái mai hoa”!
Nhưng
đó mới chỉ là câu chuyện của Chu Thần Cao Bá Quát! Lịch sử dân tộc ta cũng ghi
nhận rất nhiều bậc tiền bối, anh hùng cũng từng không tiếc lời ngợi ca, tôn thờ
những giá trị thâm hậu mà cây hoa mai mang lại. Đại thi hào Nguyễn Du
(1765-1820): “Mai cốt cách, tuyết tinh
thần”, xem mai hoa như một biếu tượng của đạo đức và khí tiết.
Còn
Mãn Giác Thiền sư (1052-1096) thì:
“...Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận
Đình tiền tạc dạ nhất chi mai.”
Ở đây
sức sống mãnh liệt của hoa mai được đẩy lên đến độ cao trào. Ta cứ thử tưởng
tượng chỉ sau một đêm, trước thềm bỗng xuất hiện - không chỉ một bông hoa, vài bông hoa - mà là một cành
mai nhất loạt vàng bông rực rỡ, như một sự thăng hoa tuyệt diệu, sự chuyển
hoá biến đổi của đất trời ...
Thế
mới biết Mai Hoa không chỉ là biểu hiện của mùa xuân, của quy luật đất trời mà
còn là biểu tượng cho khí tiết bất diệt của người Anh hùng.
Cổ Mai
Hoa ở Đại Lộc...
Trong
những năm trước, khi đất nước chuyển mình Đổi Mới, người dân Đại Lộc vốn nghèo
trên vùng đất bị chiến tranh tàn phá ác liệt đã phải tìm kiếm cho mình những cách
làm ăn mới. Từng nỗi lên rất nhiều tấm gương vượt khó, nhiều nông dân sản xuất giỏi...
Trong đó, cây hoa mai từng là một trong những đối tượng sản xuất, kinh doanh mang
lại hiệu quả cao mà cách đây vài năm trên báo Thanh niên từng có phóng sự khá
hay về cây hồng diệp mai ở Ái Mỹ (Đại Lộc). Tuy nhiên, ngày nay cây mai ở Đại
Lộc không chỉ được biết đến như một loại cây “xoá đói giảm nghèo”, “nuôi con ăn
học” mà sau nhiều năm say mê nghiên cứu, sưu tầm, gầy dựng, một số “môn đồ” của
thú chơi cây mai cổ ở Đại Lộc đã tạo nên một chỗ đứng đầy ấn tượng trong giới
chơi cây cảnh cổ, không chỉ bó hẹp trong phạm vi địa phương. Cổ Mai Hoa đã
nhanh chóng trở thành “bái vật” của
không ít nghệ nhân ở Đại Lộc. Trong mắt của giới sinh vật cảnh, vùng quê Đại
Lộc lại được biết đến như một vùng đất của cây mai cổ.
Theo
số liệu chưa đầy đủ, hiện nay có đến khoảng vài chục người ở Đại Lộc chuyên tâm
sưu tầm và chơi cây mai cổ, trong số đó không ít người đạt đến trình độ thượng
thừa. Không chỉ nắm vững các kỹ thuật chăm sóc, tạo dáng, tạo giống, uốn sửa...
cho cây mà qua thú chơi đó, họ còn tạo nên những sức cuốn hút kỳ lạ, làm thổi
bùng ngọn lữa đam mê và tình yêu Cổ Mai Hoa trong rất nhiều người. Có người không
kể gì đến nợ cơm - áo - gạo - tiền mà thẳng thừng tuyên bố:
Giàu sang phú quý không màng
Chỉ yêu son sắc một nàng Mai Hoa!...
Trong
số những người đam mê cây mai cổ ở Đại Lộc phải kể đến một vài nhân vật có tên
tuổi. Anh Lê Me (Khu 5, Ái Nghĩa) là người đã từng đeo đuổi rất sớm cây hoa
mai, từng khai phá hàng chục héc ta đất núi đồi ở vùng giáp ranh Hải Vân để làm
trang trại hoa mai, nhưng tiếc thay, do nhiều trắc trở, mộng không thành. Sau
đó anh quyết chí làm lại, chuyển sang sưu tầm cây mai cổ. Đến nay, sau quá
trình gầy dựng, trong vườn anh đã có đến vài mươi cây mai cổ được chăm sóc cẩn
thận và thật sự là những tác phẩm có giá trị. Anh Nguyễn Chín (Mỹ Liên, Đại
Nghĩa) sau vài năm tích cóp, sưu tầm hiện nay có trong “tay” đến gần 100 gốc; Anh
Thông (Đại Hiệp) khoảng 70 gốc. Còn danh sách các “sở hữu chủ” ở cấp vài chục gốc thì có đến hàng vài chục
người. Ngoài ra, còn có một vài người theo đuổi cây mai cổ từ rất sớm, từng
“qua tay” họ vài trăm cây, nhưng khốn nỗi vì cảnh “vợ yếu, con nhiều” mà họ đã
không thể giữ lại cho mình những tác phẩm quý giá, máu thịt đó. Nhưng tấm lòng
và nỗi đam mê của họ thì không hề thua kém bất cứ một ai...
Như
vậy bằng một con tính đơn giản, ít nhất ở Đại Lộc hiện nay con số cây mai cổ
đang hiện diện là không dưới ba, bốn trăm cây, mà mỗi cây đều là một kỳ tích,
thể hiện tất cả những niềm đam mê, tâm huyết mà chủ nhân của nó đã dày công vun
đắp và kiến tạo. Đó cũng là kết quả tất yếu của một quá trình dịch chuyển đầy ngoạn
mục đã và đang âm thầm diễn ra: Cây mai
cổ từ khắp nơi dần dần được đưa về Đại Lộc, để hợp thành cái nghĩa tương phùng
Cổ Mai Hoa Đại Lộc!
Để có
được khối giá trị khó có thể tính bằng tiền đó, giới chơi cây mai cổ ở Đại Lộc
đã phải bỏ rất nhiều công sức sưu tầm. Nói không ngoa, trừ những ngày bão lũ,
bất cứ thời điểm nào, cũng có một vài người lặn lội khắp hang cùng ngõ hẽm,
trên rừng, dưới xuôi, cả trong và ngoài tỉnh để truy tìm Cổ Mai Hoa. Và cũng
từng xảy ra không ít chuyện bi hài cười ra nước mắt. Tôi còn nhớ, cách đây
không lâu, trong giới chơi cây rỉ tai nhau một tin rất “giật gân” là có một cây mai cổ rất lớn mà chưa biết ở đâu.
Lớn đến nỗi cái bộng ở gốc cây được trẻ con... chui vào để chơi trò trốn kiếm rồi
ngũ quên trong đó(?). Nhưng câu chuyện kỳ lạ, khó tin đó chỉ có thể làm mê hoặc
những kẻ chuyên truy tìm Cổ Mai Hoa, những người vốn được cho là có “tâm thái
bất thường” mà thôi. Không ai bảo ai, rất nhiều người bí mật đi tìm, như kiếm tìm
một cơ may kiểu “ngậm ngãi tìm trầm” vậy. Cũng như họ, lần đó, tôi cũng bí mật
cùng vài anh em lên đường đi tìm cây mà thông tin chỉ có được là mỗi cái tên của
ông chủ (đó là ông Lê Ngọc T.)!
Một
buổi chiều, sau một hành trình rất đỗi gian nan, cuối cùng điều may mắn cũng đã
đến khi chúng tôi tìm được đến nhà đúng người có tên như mình muốn, ở ngay trên
đất ... Đại Lộc. Đó là một người đàn ông khoảng ngoài sáu mươi, thần sắc hồng
hào. Khi được xác nhận đúng tên ông, sau vài câu xã giao, chúng tôi hỏi: “Nghe người ta nói bác có cây mai cổ lớn
lắm?”, Ông bình thản xác nhận là “Ừ!
có. Nhưng mà răng?”. Quanh co một hồi, ông dẫn chúng tôi ra vườn, chỉ vào
một khoảng trống, ông bảo: “Đây nó đây!”.
Nhưng chúng tôi chẳng thấy gì cả! Trong lúc chúng tôi còn ngơ ngác không hiểu
gì thì ông gằn lại với bộ mặt rất bí hiểm: “Thì
đây, chứ còn đâu nữa!”. Sau phút định thần chúng tôi thấy đó chỉ là ... một
hố đất rất sâu và đã cũ (?).
Thì
ra, cây mai huyền thoại đó từng tồn tại nhưng nó đã chết từ lâu. Cái chết của
cây gây nên cho ông một nỗi đau buồn vô cùng tận, đến nỗi ông đã cho người ta
đào cả gốc rễ đem đi mất để chóng nguôi ngoai. Nhưng rồi vẫn không yên, nỗi nhớ
cây đã khiến ông cố tình giữ lại cái hố đất sâu do cây để lại làm kỷ niệm... Theo
lời ông, thời gian gần đây không biết lý do gì mà rất nhiều người lạ đến hỏi
ông về cây mai cổ đó...
Còn rất
nhiều câu chuyện ly kỳ, bao hàm đủ cả hỉ - nộ - ái - ố, lắm khi đầy nước mắt về cây, về người mà trong giới Cổ Mai
Hoa Đại Lộc gặp nhau có tán mãi cũng không bao giờ hết...
 Cổ Mai Hoa - Ảnh LT |
Và hình như “trời cũng có mắt”,
công sức bỏ ra đó đã được đến đáp. Nhiều cây mai rất quý được phát hiện và
mang về Đại Lộc, khiến không ít người trong giới chơi cây phải ghen tỵ. Trong
đó phải kể đến một vài cây có “tên tuổi” số má hẳn hoi, với những câu chuyện
ly kỳ xung quanh nó. Như cây mai có tên “Hồn
Việt” của anh TH. mang về từ Điện Phương, Điện Bàn, có tuổi hơn 100 năm,
dáng thế thanh thoát, gốc lớn hình chữ S, thoạt trông như bản đồ Việt Nam,
cây “Ngọc cốt, Thiên chân” của anh Lê
Me đem từ Tam Dân, Phú Ninh về, có kích thước to lớn chưa từng thấy, toát lên
một cảm giác hùng vĩ đến rợn người v.v...
“Mã tầm mã, ngưu tầm ngưu”, quý nhau chút tình, những người có
đồng sở đắc sưu tầm và chơi cây mai cổ ở Đại Lộc đã tìm đến nhau, gắn kết để
cùng chia xẻ những niềm vui, những nỗi đam mê mà nhiều khi nói ra người ngoài
dễ cho là ... thần kinh có vấn đề. Họ đã tự xây dựng cho mình một website
riêng để chia xẻ thông tin cả với những người chơi cây trên khắp mọi miền đất
nước.
|
Không chỉ quan tâm đến cây mai, các “môn đồ”
của Cổ Mai Hoa ở Đại Lộc còn thể hiện nỗi đam mê của mình sang nhiều loại hình nghệ
thuật khác. Họ sưu tầm cả các tác phẩm thuộc lĩnh vực thơ văn, hội hoạ, gốm sứ,
đá cảnh v.v...về cây mai, qua đó một vài cá nhân cũng đã sở hữu được vài tác
phẩm quý. Ấn tượng nhất là chiếc đĩa sứ cổ có tên Mai Hạc, do anh Phạm văn Bằng
(Khu Mới, thị trấn Ái Nghĩa) sưu tầm được. Đây là chiếc đĩa gốm sứ cổ thuộc đời
Thanh (Trung Quốc). Trong đó in hình con chim hạc, cây mai cổ và hai câu thơ
lục bát của Đại thi hào Nguyễn Du:
“Ngêu ngao vui thú yên hà
Mai là bạn cũ, Hạc là người quen”.
Theo
nghệ nhân Huỳnh Văn Thới, TP Hồ Chí Minh (trong Kỹ thuật trồng và ghép mai, NXB
Trẻ, 1995), đây là hai câu thơ do Nguyễn Du sáng tác vào năm Quý Dậu - 1813 khi
ông là Chánh Sứ sang Trung Quốc, đã đi thăm một xưởng sản xuất đồ sứ. Biết quan
Chánh Sứ An Nam là Đại thi hào nỗi tiếng, tinh thông văn chữ, chủ xưởng đồ gốm sứ
Trung Quốc đã xin thơ của ông để đề vào sản phẩm.
 Đĩa Mai Hạc (Ảnh LT) |
Thế là Nguyễn Du đã viết nên hai câu thơ nỗi tiếng này bằng chữ
nôm và các nghệ nhân Trung Hoa đã chép lại. Do vậy, chiếc đĩa có một ý nghĩa
rất lớn về lịch sử, văn hoá, đồng thời nó thật sự là một báu vật đối với các
“môn đồ” của Cổ Mai Hoa.
|
Triển
vọng và những nỗi lòng về Cổ Mai Hoa ở Đại Lộc ...
Với
tình yêu và lòng đam mê cháy bỏng của những nghệ nhân Cổ Mai Hoa ở Đại Lộc, chuyện về họ, về cây có lẽ khó có hồi kết. Và
tất cả những gì thể hiện trên đây - là người mới thâm nhập một cách rất nghiệp
dư vào nghệ thuật Cổ Mai Hoa - tác giả chỉ mong được chuyển tải một phần nhỏ về
mặt tinh thần của nghệ thuật chơi cây mà thôi. Còn về giá trị và tiềm năng kinh
tế mà cây hoa mai cổ có thể đem lại chưa phải là đối tượng khai thác trong phạm
vi bài viết này, cho dù ở Đại Lộc từng có không ít những cây mai cổ được mua về
với giá vài triệu mà chỉ sau vài nhát búa điệu nghệ, hoặc đôi lời bình sắc sảo
của nghệ nhân thì lập tức đã có những “đại gia” từ Hội An, Đà Nẵng về ngã giá
đến bốn, năm chục triệu. Đó là sự thật rất đáng lưu tâm.
Nhưng
mộng ước của anh em chơi cây mai cổ ở Đại Lộc thì còn rất cao xa mà không quá
xa vời. Họ bảo rằng, cũng đi từ cái đơn giản, nhỏ bé, ít ỏi, nhưng sau quá trình
xây dựng, những sản phẩm như “Đào Nhật tân”, “Hồng Đà lạt”, “Bưởi Năm
roi”,... đã trở thành những thương hiệu nỗi tiếng! Vậy thì “Cổ Mai Hoa Đại Lộc”, với những gì
đang được bắt đầu một cách tuyệt diệu, thì tại
sao không?...
Để kết
thúc bài viết này xin được ghi lại hai câu thơ như một sự xẻ chia và cảm kích
với những nỗi lòng đau đáu và sự đam mê đến cùng cực của những người chơi cây hoa
mai cổ ở Đại Lộc:
“Ngày phải lo toan Tiền - Cơm - Áo,
Đêm thì mộng mị Cổ Mai Hoa...”
Đại
Lộc, Cuối tháng 11/2007
Lê Thạnh
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét